IJstijd en Nieuwe Steentijd

Nog veel uitzoekwerk.

De moderne mens, homo sapiens, ontstond ongeveer 300.000 jaar geleden in Afrika. Van daaruit verspreidt de mens zich vanaf ca. 150.000 geleden, of wellicht al veel eerder, over de wereld. Er is nog veel onduidelijk over hoe, waar en wanneer. Er waren verschillende soorten, waaronder de Neanderthaler. Die soorten leefden deels tegelijkertijd en vermengden zich. De andere soorten stierfen uit en uiteindelijk bleef alleen homo sapiens sapiens over. Die leidde in eerste instantie vooral een nomadisch bestaan. Nederland was in de laatste ijstijd ook bewoond.

Na de laatste ijstijd ontstonden de eerste grote beschavingen, in de Vruchtbare Sikkel, Egypte en Mesopotamië, mogelijk gemaakt door landbouw en veeteelt. De evolutie van een nieuwe graansoort, met een dubbele are, die de zaden vast hield, zodat oogsten en dorsen mogelijk werden (The Ascent of Men) speelde daarbij een belangrijke rol (domesticatiesyndroom).

Vanuit Mesopotamië verspreidde de "bouwende" mens zich rond de Middellandse zee, om uiteindelijk rond 5000 BC ook Duitsland, Spanje en Frankrijk bereikt te hebben. Ca. 3000 BC wordt Stonehenge gebouwd, al zouden er 5000 jaar eerder al sporen van een bouwwerk zijn. Rond diezelfde tijd begint in het Oude Egypte ook een grote natie te ontstaan, en worden de eerste grote bouwwerken gemaakt.

In diezelfde periode waren er echter op de plekken waar ze arriveerden ook meer nomadische volken. Zo werd het gebied rond Drente al voor 5000 BC bewoond, en mogelijk werden er veenwegen aangelegd om weidegronden bereikbaar te houden vanuit het winterverblijf. Er was ca. 4000 BC al de landbouwende Swifterbantcultuur. Die wordt gevolgd door de Trechterbekercultuur (4350 tot 2800 BC). Hans van den Bos vertelt mooi over de prehistorie van Frankrijk, die waarschijnlijk niet heel erg anders is.