Wie was Philippe de Monnay, signeur de la Garde?

De familie Lagarde uit Alphen, geboren ca 1783, zou afstemmen via Petrus de la Garde uit Lith, via Philippus, Theodorus, Philipus, Theodorus, Frederic vermoedelijk afstammen van Theophilus de La Garde geboren ca 1583. Zijn geboortejaar is af te leiden uit een akte van 26-1-1601, die stelt dat hij een "Jongman van agtien jaaren" is. De akte vertelt ons nog veel meer over de familie: Hij heeft een zuster Catharina, zijn vader Philip Merleyn de Mannoy, Sr. de la Garde is overleden, zijn moeder Vrouw Françoise van de Werve leeft nog, en zij is een zuster van Heyndrick van de Werve.

Philip Merleyn de Mannoy, Sr. de la Garde

Overleden voor 1601. Een kind geboren in 1583, gehuwd voor 1583 als Catharine een jongere zus is, anders eerder. Als hij ca 1560 geboren is zal hij 23 geweest zijn bij zijn huwelijk.

de Mannoy

Is hij een telg uit een familie Van Mannoy? Er zijn amper familieleden te vinden. Een Martin de Mannoy in een verdrag van 13-2-1635. Nicolaas van Silly x Marie Thesart, zij is dochter van Richard Thesart, heer van Granges x Catherine van Mannoy, vrouwe van Dampierre. Ze hertrouwt en ... koopt haar kinderen uit haar eerste huwelijk uit?... op 17-7-1505.

Komt hij uit Mannoy? In 1870, veel, veel later, is sprake van een regiment? "le 45e de Ligne", dat bij een station te Mannoy, 20 km van Neufchateau...

Neufchateau en Dampierre (waar bovenstaande Catherine Vrouwe van was) liggen op 63 km afstand. Een Manoy ligt op 39 km van Neufchateau, en dat is niet al te ver van een spoorlijn. Dichtstbijzijnde station te Carignan. De Vrouwe van Dampierre "uit Mannoy", zou uit het Mannoy op 20 km afstand van Neufchateau kunnen komen. Het ligt vlakbij de grens tussen België en Frankrijk.

Er is weinig over te vinden. Vermoedelijk betreft het een geval verkeerd verstaan/geschreven.

Sr. de la Garde

Signeur de la Garde, heer van de wacht, wachtmeester of commandant van de wacht. Hij werd bekend om zijn functie, die zijn nageslacht tot achternaam werd? Hij leefde in de tijd van de Tachtigjarige oorlog. Een kolonel (de) la Garde was actief in de oorlog o.a. bij het Beleg van Leiden, de Slag bij Zoetermeer en de Inname van Aalst.

Vrouw Françoise van de Werve

Ook zij zal ca 1560 geboren zijn, overleden na 1601, waarschijnlijk hertrouwd na de dood van haar man. Ze had een broer Hendrik. In Batavia Illustrata staat vermeldt een Françoise, dochter van Hendrik van de Werve en Geertruyd van Bronkhorst. Ze was Vrouwe van Ter Weer. Ze huwde met Jacob Sandelants, ridder en kolonel in het Staatse leger. Niet met een Philip, en ze had geen broer Hendrik.

Huwelijk

Op 13-12-1579 is er sprake van een huwelijk "in S. Jacobs van de calvinist de la Garde met de katholieke dochter van Simon van de Werve. Minister Taffin belet Oranje en de prinses er bij aanwezig te zijn." Dat lijkt gebaseerd te zijn op Mémoires anonymes sur les troubles des Pays-Bas, 1565-1580.

Een maand later maken de archieven melding van een factuur voor de wijn op het huwelijksfeest van "Heer Dierick vanden Werve ende den Coronel de la Garde opt houwelyck van desselffs Heer vande Werve dochtere ende de la Garde voors."

Mannoy komt niet ter sprake, ook zijn voornaam niet, maar het is waarschijnlijk dat het het huwelijk van dit paar betreft. De signeur was dus al kolonel in 1579, en Françoise was een dochter van Dierick, Dirk, of misschien van Simon, al was Jacob Sandelants ook kolonel, misschien wel "van de wacht". Die Dirk, zie Batavia Illustrata, zou dan de Buyten-burgemeester van Antwerpen zijn (niet vermeld), gehuwd met Catharina van Vernewijk. Die had een zoon Hendrik, die dan de voogd is in de akte uit 1601. Die Catharina wordt ook vermeld als Francesca, wat een niet gevonden naar moeder vernoemde dochter Françoise aannemelijk maakt. Hendrik zou geboren zijn in 1560, waarmee een huwelijk van zijn zuster in 1579 aardig te rijmen is.

De kolonel die huwde in 1579 kreeg een zoon Theophilus in 1583, en wellicht daarvoor al een dochter Catharina, naar moeders moeder? Het zou kunnen dat er in 1601 meer kinderen waren en dat alleen de meerderjarige worden vermeld, al was meerderjarigheid destijds bij 23 jaar. Als hij sneuvelde in 1583 is het waarschijnlijk dat hij niet meer dan twee kinderen had uit krap 3,5 jaar huwelijk.

Mannoy of De la Garde, signeur of kolonel

Als hij de kolonel is van Leiden, Zoetermeer en Aalst dan sneuvelt hij in april 1583 bij de belegering van het kasteel bij Viersel, in een oudere versie een jaar eerder, wellicht i.v.m. de datum nieuwe stijl. Deze bronnen noemen hem ook Philip Merleyn, maar niet De Mannoy. "Hij had bij La Rochelle (1570) Lodewijk van Nassau gekend", de broer van Willem van Oranje, en hij bezette Schoonhoven. Dat strookt met de melding dat de Oranjes zouden niet bij het huwelijk hebben mogen zijn van Taffin.

Briefwisseling van Willem van Oranje

Het gaat hier waarschijnlijk om twee verschillende personen, namelijk

1. Van en Aan de la Garde, superintendent van Schoonhoven. Geen voornaam, geen titel. Gesneuveld in april 1583.

• #2365 10-03-1573
• #3024 30-08-1573 Opdracht zich met de La Garde naar Waterland te begeven
• #3103 18-01-1574
• #3112 15-02-1574
• #6277 23-09-1574
• #1809 05-01-1575
• #1878 01-04-1575 De la Garde, superintendent van Schoonhoven, aanstelling tot bevelhebber.
• #1888 22-04-1575 Philippes Martin de Mannay, Commissie als 'seigneur' van De la Garde
• #1977 01-08-1575
• #2004 12-08-1575
• #6179 28-11-1577
• #8428 05-12-1581

2. Philippe du Plessis-Mornay Van en aan Philippe de Mornay, heer du Plessis-Marly, Duplessis-Marly Ook seigneur, ook De Marnay, du Plessis-Marli, Duplessis-Mornay

• #3011 03-07-1573 Philippe de Mornay, heer du Plessis-Marly
• #8610 31-12-1579 du Plessis-Mornay, te Gent
• #7465 01-11-1581 Verzoek aan Philippe de Mornay, heer du Plessis-Marly om aan de kapiteins en officieren van de Franse compagniën onder De la Garde te schrijven
• #9100 ??-??-1582 Mornay, Philippes de, seigneur du Plessis Marli: Mémoires de
• #10291 14-02-1583 de Mornay, Plessis Marli, Mémoires
• #12784 14-02-1583 Van Philippe de Mornay, heer du Plessis-Marly
• #10292 ??-07-1583 de Mornay, Plessis Marli, Mémoires
• #10293 29-07-1583 de Mornay, Plessis Marli, Mémoires
• #9099 09-11-1583 Van Philippe de Mornay, heer du Plessis-Marly

De laatste drie brieven zijn van na de dood van de Kolonel de la Garde, en kunnen dus niet van of aan de kolonel zijn. De heer van Plessis-Marly of Plessis-Mornay was in 1576 gehuwd met Charlotte Arbaleste en zij leefde tot 1606, hij kan dus niet de Signeur de la Garde geweest zijn die huwde in 1579.

De verwarring ontstaat als de "de Mannay" als verschrijving voor "de Mornay" wordt aangezien, want dan is (2) opeens ook Signeur de La Garde. Beide heren zijn ongeveer even oud, hebben dezelfde voornaam en functietitel. Hoewel er ook sprake van is dat de kolonel Antoine heette. Het is verwarrend dat Philippe Merleyn (Martin?) de Mannoy wordt genoemd in de akte van 1601, en in 1575 ook de Mannay, dat komt heel dicht bij de Mornay, de andere Philip toch niet de la Garde (2). Dus bijna dezelfde achternaam. Zijn ze vaker met elkaar verward? Wel volgens Co van Leeuwen en Lambert Lagarde.

Zonder #1888 is de Philip (2) echter nergens "de la Garde". Bovendien blijkt uit #7465 dat het om twee verschillende personen gaat.

Philip Martin de Mannay

En wat nou als hij inderdaad Philip Martin de Mannay heette, en dat dat onjuist is verstaan en opgeschreven in de akte van 1601 als Philip Merleyn de Monnay?

Een Jean de Mannay (V) huwde in 1561, en diens kinderen zouden ongeveer even oud zijn geweest al Philippe. Zijn ouders Jerome (IV), ridder en heer, huwde Marie de Poix in 1519. Familie De Mannay was een familie van ridders (ecuyer) en militairen (lieutenant, d'Armes des Ordonnaces de Roi). Het is waarschijnlijk de grootvader van Jerome (IV), ook Jean (II), die rond 1500 een leen aankocht, hij werd daarmee leenman van de heer van Rune, die op zijn beurt weer leenman was van de hertog van Aumale. Dat zou dan gaan om Warlus, bij Tailly, wat later eigendom wordt van de familie de Mannay de Camps. Dat is "maar" 130 km van Parijs, waar Philippe Martin vandaan zou komen.

De oudste zoon van Jerome en Marie zal voor 1525 geboren zijn, als Jean dat was huwde hij laat of was hij mogelijk eerder gehuwd geweest, misschien had hij een oudere broer. De eerste kleinzoon van dat stel zal 1550-1560 geboren zijn, en Philippe (1) zou daarbij kunnen horen, en een militair opleiding genoten kunnen hebben. In Parijs misschien?

De familie gaat terug tot Jean de Mannay, genoemd in 1279, die mogelijk een grootvader Philippe had.

Het zou kunnen. Helaas niets gevonden om die hypothese te onderbouwen.

Bronnen

• P.C. Hooft: "Biron, Eyndtlyk opgewooghen, omringde 't huys te Viersele, anderhalve myl van Lier. Hier verongelukte, door 't bersten van een groot stuk [geschut?], de Kornel La Garde, ooverste van 't geschut, die zich deftigh doorgaands, en in verscheyde geleeghentheeden wel manhaftelyk gedraaghen had, en 't heetste der Hollandsche en Zeeuwsch oorlooghen helpen uitstaan. Grootlyx betreurt van den Prinse, en beschreyt met hartlyke traanen van de beminners des Vaaderlands, werd hy 't Antwerpen, in Sant Joris Kapelle, met zeer eerlyke uitvaart, begraaven."
• De kolonel (1) komt ook voor in de geschiedschrijving over de Schotsche Brigade.
• De kolonel (1), 1574, brieven van/aan Ruychaver: 1, 2, 3
• De kolonel (1) 1581, slag bij Megen en Appeltern, waar we ook zijn nazaten treffen: 1, 2
• De heer

Ook DBNL noemt een aantal bronnen.

• "Haag, La France Protestante, i.v. La Noue, 282 suiv.;". Dat zou deze moeten zijn, maar geen relevantie info gevonden
• "Bor, I, 452, 555, 646, II, 273, 322, 366;", Oorsprongk, begin, en vervolgh der Nederlandsche oorlogen, beroerten, Pieter Christiaenszoon Bor, 1679. Hij wordt Pontus genoemd en onderhandelt met de Zweedse koning namens de prins. Dat zou de heer van Plessis-Marli (2) kunnen betreffen. "daer niet en was / noch ook Heer Pontus de la Garde , door den welken ſy haer aengeven moeſten laten prepareren / raed en advijs nemen / zyn ſy vertogen na Sonneveu op ſeker goed of Dorpe de voorsz de la Garde toe was ruſtende om ſyne Majeſteit te ontfangen . En na dat ſe d'oorſaken dan hare komſte den voorſz de la Garde ontdekt hadden , heeft haer voot een antwoorde gegeven / dat alſo hy den Coning binnen eenen dag of twe was verwachtende / en aldaer geen pas geven en ſoude om de begeerten en laſten van den Prince haer belaft aen te geben / ſouden wederom na Stokholm reiſen / want de Majeſteit in meninge was daer te komen / zyn daerom van daer weder na Stokholm bertogen / dan Johan l'Eſcluſe heeft hy daer behouden . Opten tienden der voorſz maend Juny is tot haer geſonden gewozden Johan le Moiſne , en heeft haer geſeid hoe dat Pontus de la Garde de Coninklijke majefteit haer komfte en de oo2fake ban den ſelben aengegeben hadde / maer dat ſine majeſteit ftch niet"
• Pontus de la Garde wordt samen genoemd met een Karel Mornay heer van Varennes in 1571 (er staat 1671 maar dat is een typo), D'ontstelde leeuw: of Springh-ader der Nederlandscher beroerten
• Ook Paulus de la Garde en Karel Mornay, heer van Varennes, Staatkundige historie van Holland, Volume 11
• "van Meteren Bk. III, 512/3, Bk. IV, 110;", is wellicht niet het juiste boek want de nummers kloppen niet. Enkel "Colonnel La Garde" (1).
• De versie uit 1750 noemt hem op p. 513, enkel "Kolonnel La Garde" (1)
• "le Petit, Grand Chronique, II, 284 suiv.;", Op p285 wordt verhaald dat een Diederik van Bronkhorst gouverneur van Leyden wordt, na het Ontzet van Leiden, waarin De la Garde een rol speelde. De andere Françoise van de Werve had een Van Bronkhorst als moeder.
• "Delaborde, Charlotte de Bourbon, 118", Charlotte de Bourbon, princesse d'Orange, comte Jules Delaborde (1888). Charlotte, vrouw van Willem van Oranje, was op De Lagarde (1?) gesteld blijkt uit de correspondentie met haar broer.
• "Fruin, Verspr. Geschr. II, 456, 465, 487, VII, 170, 173 vlg., VIII, 427", Verspreide Geschriften, Robert Jacobus Fruin. Helaas is de versie die over "La Garde" verhaalt niet doorbladerbaar.
• "Fruin, Oude verhalen van het beleg van Leiden, 30". Het verslag van het ontzet van Leiden zou door La Garde zelf geschreven zijn.